Chu kỳ kinh tế 17 năm - liệu tất cả có phải chỉ là ngẫu nhiên?
Khủng hoảng kinh tế năm 1973
Chúng ta đến hãy bắt đầu với năm 1973 - một năm đánh dấu nhiều biến động lớn trong nền kinh tế toàn cầu.
Kinh tế Mỹ bắt đầu xuất hiện dấu hiệu suy thoái từ đầu năm. Tuy nhiên, cú sốc lớn nhất đến từ cuộc khủng hoảng dầu mỏ bùng nổ vào tháng 10. Các nước Arab trong OPEC (Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ) quyết định cấm vận dầu mỏ đối với Mỹ và một số nước phương Tây khác do ủng hộ Israel trong Chiến tranh Yom Kippur.
Hậu quả là giá dầu tăng vọt từ khoảng 3 USD/thùng lên hơn 12 USD/thùng vào cuối năm - tăng gấp 4 lần chỉ trong vài tháng. Đây là cú sốc lớn đối với nền kinh tế toàn cầu, đặc biệt là các nước phát triển vốn phụ thuộc nhiều vào nguồn năng lượng nhập khẩu.
Thị trường chứng khoán phản ứng mạnh mẽ trước những biến động này. Chỉ số S&P 500 giảm khoảng 50% trong vòng 630 ngày, từ đỉnh 120.24 điểm (ngày 11/1/1973) xuống đáy 62.28 điểm (ngày 3/10/1974). Đây là một trong những đợt giảm sâu và kéo dài nhất trong lịch sử thị trường chứng khoán Mỹ tính đến thời điểm đó.
Khủng hoảng kinh tế năm 1990
Đi nhanh đến 17 năm sau đó, năm 1990 cũng chứng kiến những biến động lớn trên thị trường tài chính toàn cầu. Một trong những sự kiện có tác động mạnh nhất là cuộc xâm lược Kuwait của Iraq vào tháng 8, dẫn đến Chiến tranh vùng Vịnh lần thứ nhất.
Mỹ bắt đầu trải qua suy thoái kinh tế vào cuối năm 1990, kéo dài đến đầu năm 1991. Trong giai đoạn này, thị trường chứng khoán Mỹ cũng giảm khoảng 20% từ đỉnh 368.95 điểm (ngày 16/7/1990) xuống đáy 295.46 điểm (ngày 11/10/1990).
Mặc dù mức độ sụt giảm không mạnh bằng cuộc khủng hoảng năm 2008, nhưng đây vẫn là một cú sốc đáng kể đối với các nhà đầu tư. Giá dầu tăng vọt từ khoảng 15 USD/thùng lên gần 40 USD/thùng trong thời gian ngắn, gây áp lực lớn lên nền kinh tế toàn cầu.
Khủng hoảng kinh tế năm 2007
Ngày 18 tháng 9 năm 2007 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử kinh tế toàn cầu. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) đã đưa ra quyết định cắt giảm lãi suất cơ bản 50 điểm cơ bản, từ 5,25% xuống 4,75%. Đây là động thái đầu tiên trong một loạt các biện pháp nhằm kích thích nền kinh tế đang có dấu hiệu suy yếu.
Phản ứng ban đầu của thị trường là vô cùng tích cực. Chỉ số S&P 500 (SPX) - một trong những chỉ số quan trọng nhất đo lường sức khỏe của nền kinh tế Mỹ - đã tăng vọt. Vào ngày 11 tháng 10 năm 2007, SPX đạt mức đỉnh lịch sử mới: 1,576.09 điểm, tăng 11.6% so với đầu năm.
Tuy nhiên, niềm vui ngắn chẳng tày gang. Trong vòng 517 ngày tiếp theo, thị trường chứng khoán Mỹ chứng kiến một trong những đợt sụt giảm mạnh nhất trong lịch sử. SPX giảm gần 60%, xuống còn 666.79 điểm vào ngày 6 tháng 3 năm 2009. Đây là mức thấp nhất kể từ năm 1996, xóa sạch hơn một thập kỷ tăng trưởng.
Cuộc khủng hoảng này không chỉ ảnh hưởng đến Mỹ mà còn lan rộng ra toàn cầu. Tại Việt Nam, chỉ số VN-Index cũng giảm mạnh từ đỉnh 1,170.67 điểm (tháng 3/2007) xuống còn 235.50 điểm (tháng 2/2009), tương đương mức giảm 80%.
Lịch sử liệu có lặp lại năm 2024
Bây giờ, hãy chuyển nhanh đến ngày 18 tháng 9 năm 2024. Trong một diễn biến đáng chú ý, FED một lần nữa cắt giảm lãi suất 50 điểm cơ bản, từ 5,50% xuống 5,00%. Lý do đưa ra là để hỗ trợ nền kinh tế trong bối cảnh lạm phát đã hạ nhiệt và tăng trưởng kinh tế có dấu hiệu chậm lại.
Thị trường, một lần nữa, phản ứng tích cực. Vào ngày 9 tháng 10 năm 2024, SPX phá vỡ mức đỉnh lịch sử, đạt 5796.8 điểm - tăng hơn 20% so với đầu năm. Tỷ lệ P/E (giá/lợi nhuận) của S&P 500 đang ở mức cao lịch sử, khoảng 30, so với mức trung bình lịch sử là 15-16. Nợ công và nợ doanh nghiệp của Mỹ đang ở mức cao kỷ lục, tạo ra rủi ro lớn nếu lãi suất tăng trở lại. Căng thẳng địa chính trị toàn cầu đang gia tăng, có thể dẫn đến những cú sốc bất ngờ cho nền kinh tế.
Thị trường Việt Nam tính đến thời điểm viết bài này là 6 lần chưa vượt được vùng cản 1300.
Một số người cho rằng đây chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên. Họ chỉ ra rằng nền kinh tế năm 2024 có nhiều điểm khác biệt so với năm 2007: hệ thống ngân hàng được kiểm soát chặt chẽ hơn, công nghệ đã thay đổi cách thức hoạt động của nhiều ngành nghề, và các nhà hoạch định chính sách đã rút ra bài học từ cuộc khủng hoảng trước. Những người khác lại cảnh báo rằng thị trường có thể đang ở trong một "bong bóng" mới, được thổi phồng bởi chính sách tiền tệ nới lỏng kéo dài và sự lạc quan thái quá của các nhà đầu tư. Câu trả lời cho câu hỏi này sẽ chỉ được hé lộ trong những tháng và năm tới. Bạn nghĩ sao? Liệu một sự kiện có thể gọi là trùng hợp khi nó đã diễn ra đến 4 lần?
