Trump: cú đấm bồi vào nền kinh tế Trung Quốc?

Việc Donald Trump, người vừa được bầu làm Tổng thống Mỹ, đe dọa áp dụng mức thuế 60% lên hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc đang tạo ra những rủi ro lớn cho nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Lần này, tình hình nghiêm trọng hơn nhiều so với nhiệm kỳ trước, khi mức thuế dao động từ 7,5% đến 25%, vì nền kinh tế Trung Quốc hiện đang đứng trước nhiều thách thức.

Khủng hoảng bất động sản

Năm 2018, thị trường bất động sản ở Trung Quốc phát triển mạnh mẽ, chiếm khoảng 1/4 hoạt động kinh tế. Nhờ vậy, tài chính của chính quyền địa phương, vốn phụ thuộc nhiều vào việc đấu giá đất cho các dự án nhà ở, không bị ảnh hưởng nhiều. Điều này giúp Trung Quốc hấp thụ được cú sốc từ thuế quan thời điểm đó. Nhưng kể từ năm 2021, bất động sản rơi vào khủng hoảng và nguồn thu của chính quyền địa phương giảm mạnh. Sự dư thừa trong nguồn cung nhà ở có thể khiến thị trường này không bao giờ phục hồi để tiếp tục là động lực chính của nền kinh tế.

Gánh nặng nợ nần

Sự suy thoái trong lĩnh vực bất động sản đã đẩy các chính quyền địa phương vào tình trạng nợ không bền vững. Bắc Kinh có thể đang lên kế hoạch hỗ trợ tài chính để giảm bớt gánh nặng này, nhưng con số quá lớn, hạn chế khả năng ứng phó của Trung Quốc trước các cú sốc kinh tế bên ngoài. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế, tổng nợ của khu vực chính phủ lên đến 147 nghìn tỷ nhân dân tệ (20,7 nghìn tỷ USD) vào cuối năm 2023. Nếu cộng thêm nợ của các hộ gia đình và doanh nghiệp, tổng nợ vượt quá 350 nghìn tỷ nhân dân tệ - tương đương gấp ba lần quy mô của nền kinh tế.

Cầu nội địa yếu kém

Với thu nhập thấp, lương hưu không đáng kể, tỷ lệ thất nghiệp cao trong giới trẻ và hệ thống an sinh xã hội yếu kém, tiêu dùng của các hộ gia đình Trung Quốc chỉ chiếm dưới 40% GDP, thấp hơn khoảng 20 điểm phần trăm so với mức trung bình toàn cầu. Để cải thiện điều này, cần có sự phân phối lại thu nhập quốc gia sao cho có lợi cho các hộ gia đình thay vì chỉ tập trung vào chính phủ và doanh nghiệp. Tuy nhiên, các cải cách này đòi hỏi sự thay đổi lớn trong chính sách thuế, chi tiêu của chính phủ và việc phân bổ các lợi ích xã hội.

Áp lực giảm phát

Khủng hoảng bất động sản, nợ chồng chất và tiêu dùng yếu đã đẩy mạnh áp lực giảm phát. Trung Quốc chuyển hướng nguồn lực từ bất động sản sang ngành sản xuất nhưng điều này lại gây nên tình trạng dư thừa công suất công nghiệp mà các nước phương Tây xem là nguy cơ lớn. Điều này làm giá cả sản phẩm tại cổng nhà máy giảm sút. Đến tháng 9/2024, lạm phát giá sản xuất giảm còn âm 2,8%, trong khi lạm phát giá tiêu dùng cũng chỉ đạt 0,4%.

Không gian hạn chế cho việc giảm giá tiền tệ

Lần trước, Trung Quốc đã sử dụng việc giảm giá nhân dân tệ để bù đắp phần nào tác động của thuế. Tuy nhiên, lần này, việc giảm giá mạnh mẽ hơn là điều khó xảy ra vì lo ngại về dòng vốn thoái và các biến động lớn khác. Các biện pháp kiểm soát đã được triển khai nhằm ngăn chặn sự sụt giá của đồng tiền này.

Các biện pháp đối phó của Trung Quốc

Trong đại dịch COVID-19, sự gia tăng chi tiêu tiêu dùng tại Mỹ nhờ vào các gói kích thích đã tạo ra cơ hội cho Trung Quốc. Sau khi Nga bị cấm vận, họ cũng phải tìm kiếm nguồn cung từ Trung Quốc. Tuy nhiên, đây chỉ là những cơ hội tạm thời và không thể kỳ vọng sẽ lặp lại trong tương lai. Với tình hình hiện tại, chính phủ Trung Quốc có thể làm gì?

Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu

Trung Quốc có thể tăng cường quan hệ thương mại với các quốc gia khác để giảm sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ.

• Thúc đẩy tiêu dùng nội địa: Bằng cách cải thiện thu nhập và mạng lưới an sinh xã hội, Trung Quốc có thể kích thích tiêu dùng trong nước, giảm thiểu tác động từ việc giảm xuất khẩu.

• Hỗ trợ doanh nghiệp trong nước: Chính phủ có thể cung cấp các gói hỗ trợ tài chính và chính sách ưu đãi để giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn.

• Đàm phán thương mại: Trung Quốc có thể tìm kiếm các cuộc đàm phán với Mỹ nhằm giảm căng thẳng và tìm giải pháp thương mại hợp lý.

• Đặt cơ sở sản xuất ở các nước thứ 3: các doanh nghiệp Trung Quốc đang tích cực mở nhà máy khắp nơi trên thế giới để tránh thuế Mỹ.

• Gần đây, chúng ta có thể thấy Trung Quốc đã tích cực hòa giải tranh chấp biên giới với Ấn Độ và mở rộng khối Brics.

Ảnh hưởng đến Việt Nam

Việt Nam có thể chịu cả tác động tích cực và tiêu cực từ việc leo thang thương chiến Mỹ-Trung:

• Tích cực:

  • Tăng cơ hội xuất khẩu: Khi Mỹ giảm nhập khẩu từ Trung Quốc, Việt Nam có thể tăng cường xuất khẩu sang Mỹ, đặc biệt trong các lĩnh vực như điện tử, dệt may và giày dép.

  • Thu hút đầu tư nước ngoài: Các doanh nghiệp quốc tế có thể chuyển dịch chuỗi cung ứng sang Việt Nam để tránh thuế quan cao từ Mỹ đối với hàng hóa Trung Quốc.

• Tiêu cực:

  • Cạnh tranh gia tăng: Hàng hóa Trung Quốc có thể tràn vào thị trường Việt Nam với giá rẻ hơn, gây áp lực cạnh tranh cho doanh nghiệp nội địa.

  • Rủi ro về xuất xứ hàng hóa: Việc Trung Quốc có thể sử dụng Việt Nam như điểm trung chuyển để né thuế Mỹ có thể dẫn đến việc Mỹ áp dụng các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn đối với hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam.

Nguồn tham khảo Reuters.