Bảo hiểm

Thị trường bảo hiểm Việt Nam đang trải qua giai đoạn chuyển đổi quan trọng với những cơ hội và thách thức đan xen. Mặc dù ngành đã ghi nhận sự suy giảm nhẹ về doanh thu phí bảo hiểm trong năm 2024 với mức giảm 0,26% xuống còn 227.495 tỷ VND, tỷ lệ thâm nhập bảo hiểm vẫn ở mức thấp chỉ 2,3-2,8% GDP, thấp hơn đáng kể so với mức trung bình 3,35% của ASEAN và 6,3% toàn cầu. Điều này cho thấy tiềm năng tăng trưởng dài hạn đáng kể cho các nhà đầu tư có tầm nhìn xa. Thị trường hiện có 85 công ty hoạt động với tổng tài sản vượt 1.000 tỷ VND, trong đó các công ty dẫn đầu như Bảo Việt Holdings (BVH), PetroVietnam Insurance (PVI), và Bảo Minh đang định hình cấu trúc cạnh tranh. Các yếu tố hỗ trợ tăng trưởng bao gồm dân số già hóa, thu nhập tăng, và quá trình số hóa đang diễn ra mạnh mẽ.

Tổng Quan Ngành

Cấu Trúc Thị Trường và Phân Khúc

Thị trường bảo hiểm Việt Nam bao gồm ba phân khúc chính: bảo hiểm nhân thọ, bảo hiểm phi nhân thọ, và tái bảo hiểm. Cấu trúc thị trường hiện tại gồm 31 công ty bảo hiểm phi nhân thọ, 19 công ty bảo hiểm nhân thọ, 2 công ty tái bảo hiểm, và 32 nhà cung cấp dịch vụ môi giới bảo hiểm. Bảo hiểm nhân thọ chiếm tỷ trọng lớn nhất với doanh thu ước tính 149.204 tỷ VND trong năm 2024, mặc dù ghi nhận mức giảm 5% so với năm trước. Ngược lại, bảo hiểm phi nhân thọ cho thấy sự phục hồi tích cực với mức tăng trưởng 10,21% đạt 78.291 tỷ VND.

Từ một thị trường độc quyền với chỉ một nhà cung cấp trong những năm 1990, Việt Nam đã phát triển thành một sân chơi cạnh tranh với hơn 80 công ty bảo hiểm vào năm 2023. Quá trình chuyển đổi này phản ánh sự phát triển từ các nhà cung cấp được nhà nước hỗ trợ sang các công ty tư nhân và được số hóa. Đặc biệt, trong số 18 công ty bảo hiểm nhân thọ, chỉ có Bảo Việt là công ty Việt Nam, các công ty còn lại đều là chi nhánh hoặc liên kết của các tập đoàn lớn từ Châu Mỹ, Châu Âu và Châu Á.

Vai Trò Kinh Tế và Đóng Góp

Ngành bảo hiểm đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các chính sách an sinh xã hội, cung cấp bảo vệ tài chính cho các nhà đầu tư, thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế. Các công ty bảo hiểm đã tái đầu tư khoảng 838,32 tỷ VND trở lại nền kinh tế, tăng 12,58% so với năm trước. Tổng vốn chủ sở hữu đạt 205,3 tỷ VND, tăng 6,63%. Điều này cho thấy ngành bảo hiểm không chỉ là kênh bảo vệ rủi ro mà còn là nguồn vốn dài hạn quan trọng cho phát triển kinh tế.

Các Chỉ Số Thị Trường Chính

Chỉ Số Vĩ Mô

Tổng phí bảo hiểm toàn thị trường (GWP) năm 2024 ước đạt 227.495 tỷ VND, giảm nhẹ 0,26% so với năm trước. Mặc dù có sự suy giảm này, đây là dấu hiệu tích cực khi tốc độ giảm đã chậm lại đáng kể so với mức giảm 8,33% trong năm 2023. Tỷ lệ thâm nhập bảo hiểm hiện ở mức 2,3-2,8% GDP, thấp hơn đáng kể so với mức trung bình khu vực. Bộ Tài chính dự báo tỷ lệ thâm nhập bảo hiểm của Việt Nam sẽ đạt 3,5% vào năm 2025 và 15% vào năm 2030.

Mật độ bảo hiểm (phí bảo hiểm bình quân đầu người) năm 2023 đạt gần 2,3 triệu VND, đánh dấu lần giảm đầu tiên trong hơn một thập kỷ. Tuy nhiên, xu hướng dài hạn vẫn tích cực khi người Việt Nam trung bình đã chi khoảng 2,5 triệu VND cho bảo hiểm năm 2022, gấp đôi so với năm 2017. Thị trường tái bảo hiểm dự kiến tăng trưởng với CAGR 5,1% trong giai đoạn 2025-2033.

Chỉ Số Chuyên Biệt Ngành Bảo Hiểm

Tỷ lệ chi trả bồi thường đã tăng gần 18% trong năm 2024, đạt ước tính 93.900 tỷ VND, bao gồm 22.519 tỷ VND từ các công ty bảo hiểm phi nhân thọ và 71.387 tỷ VND từ các công ty bảo hiểm nhân thọ. Điều này phản ánh vai trò ngày càng quan trọng của ngành trong việc cung cấp bảo vệ tài chính cho người dân. Tỷ lệ hủy bỏ hợp đồng đã tăng mạnh, khiến số lượng hợp đồng bảo hiểm nhân thọ đang hiệu lực giảm 7,5% năm 2023 và 3,7% năm 2024.

Trong phân khúc bảo hiểm phi nhân thọ, thị trường vẫn tập trung cao vào "5 ông lớn" gồm PVI (15,40%), Bảo Việt (14,20%), Bảo Minh (7,78%), PTI (7,11%), và BIC (6,90%). 27 công ty bảo hiểm phi nhân thọ khác đóng góp 48,61% doanh thu phí còn lại. Đối với bảo hiểm nhân thọ, Prudential dẫn đầu với 17,99% thị phần, tiếp theo là Dai-ichi (13,71%), Bảo Việt Life (12,92%), Manulife (12,18%).

Chỉ Số Tài Chính Phân Tích Cổ Phiếu

Chỉ Số Tài Chính Phổ Quát

Tập đoàn Bảo Việt (BVH) đã công bố kết quả kinh doanh ấn tượng với lợi nhuận sau thuế hợp nhất năm 2024 đạt 2.194 tỷ VND, tăng trưởng 16,6%. Tổng tài sản hợp nhất đạt 251.286 tỷ VND, tăng 13,6% so với năm 2023. ROE của BVH duy trì ở mức cao với việc chi trả cổ tức bằng tiền với tỷ lệ 10,037% trên mệnh giá cổ phiếu. Từ khi cổ phần hóa năm 2007, BVH đã chi trả tổng cộng hơn 13.100 tỷ VND cổ tức cho cổ đông.

Bảo Việt Fund (BVF) cũng ghi nhận kết quả tích cực với tổng doanh thu năm 2024 đạt 175,8 tỷ VND và lợi nhuận sau thuế đạt 72,6 tỷ VND, tăng trưởng lần lượt 11,8% và 13,6% so với năm 2023. Tuy nhiên, Bảo Minh (BMI) đã phải điều chỉnh giảm 29% kế hoạch lợi nhuận năm 2024 từ 377 tỷ VND xuống còn 268 tỷ VND do tác động của bão Yagi.

Chỉ Số KPI Chuyên Biệt Bảo Hiểm

Giá trị kinh doanh mới (VNB) của thị trường bảo hiểm nhân thọ đã giảm đáng kể với tổng phí bảo hiểm kinh doanh mới đạt 28.180 tỷ VND, giảm 44,72% so với năm 2022. Hợp đồng bảo hiểm cá nhân chiếm 86,04%, hợp đồng bảo hiểm bổ sung chiếm 13,89%, và hợp đồng bảo hiểm nhóm chỉ chiếm 0,07% tổng phí bảo hiểm kinh doanh mới. Mức phí bình quân trên mỗi hợp đồng của Generali Việt Nam đạt 18 triệu VND năm 2014, cao hơn đáng kể so với mức bình quân thị trường 7,17 triệu VND/hợp đồng.

Tỷ lệ duy trì hợp đồng đang gặp thách thức do các vấn đề trong phân phối bảo hiểm nhân thọ như cam kết sai sự thật, điều khoản mơ hồ, bán sai sản phẩm, và việc ép buộc mua bảo hiểm nhân thọ kèm theo các khoản vay ngân hàng. Điều này đã làm xói mòn niềm tin của người tiêu dùng và dẫn đến sự gia tăng mạnh về hủy bỏ hợp đồng.

Bối Cảnh Cạnh Tranh

Mức Độ Tập Trung Thị Trường

Thị trường bảo hiểm Việt Nam thể hiện mức độ tập trung cao, đặc biệt trong phân khúc phi nhân thọ. Năm 2023, PVI đã vượt qua Bảo Việt để nắm giữ thị phần lớn nhất trong bảo hiểm phi nhân thọ với 15,40%. Các thương hiệu bảo hiểm Việt Nam khác như PTI, Bảo Minh, và MIC cũng đã giành được chỗ đứng đáng kể trong phân khúc này. Top 5 công ty dẫn đầu chiếm tỷ trọng vô cùng lớn và là vị trí bất di bất dịch trong nhiều năm.

Trong bảo hiểm nhân thọ, cuộc cạnh tranh giữa các ông lớn rất khốc liệt. Bảo Việt, Prudential, và Manulife đã luân phiên giữ vị trí dẫn đầu, cùng nhau chiếm hơn một nửa thị phần. Prudential hiện dẫn đầu với 17,99% thị phần dựa trên phí bảo hiểm kinh doanh mới năm 2023, tiếp theo là Dai-ichi với 13,7% và Bảo Việt Life với khoảng 13%. Bảo Việt đã chính thức soán ngôi Prudential để trở thành công ty bảo hiểm nhân thọ lớn nhất Việt Nam từ năm 2016-2017.

Phân Tích Doanh Nghiệp Hàng Đầu

Tập đoàn Bảo Việt (BVH) nổi bật là doanh nghiệp Việt Nam duy nhất dẫn đầu thị trường và có hiệu quả kinh doanh tốt ở cả lĩnh vực bảo hiểm nhân thọ và phi nhân thọ. Công ty có quan hệ đối tác bancassurance mạnh mẽ và đang đầu tư mạnh vào công nghệ. Với tiềm lực tài chính mạnh, quy mô vốn và tài sản hàng đầu trong các doanh nghiệp bảo hiểm, Bảo Việt luôn thực hiện các cam kết với cổ đông.

PetroVietnam Insurance (PVI) đã trở thành công ty bảo hiểm phi nhân thọ lớn nhất với 15,40% thị phần năm 2023. PVI có quan hệ đối tác chiến lược với Talanx AG, một công ty bảo hiểm Đức, và Talanx đã quyết định nắm giữ 80% cổ phần của PVI vào năm 2023. Đây là công ty duy nhất trong số 4 công ty bảo hiểm lớn có thể tăng thị phần đáng kể từ chỉ hơn 10% năm 2005.

Bảo Minh (BMI) đang đối mặt với thách thức từ thiên tai, đặc biệt là bão Yagi đã khiến công ty phải điều chỉnh giảm 29% kế hoạch lợi nhuận năm 2024. Tuy nhiên, công ty vẫn duy trì vị trí thứ 3 trong thị trường bảo hiểm phi nhân thọ với 7,78% thị phần.

Rủi Ro Quy Định và Vĩ Mô

Khung Pháp Lý và Thay Đổi Quy Định

Luật Kinh doanh Bảo hiểm được sửa đổi có hiệu lực từ tháng 11/2023 đã cấm bán sản phẩm bảo hiểm nhân thọ trước và sau 60 ngày giải ngân khoản vay, đồng thời áp đặt tiền phạt đối với các ngân hàng ép buộc bảo hiểm không bắt buộc kèm theo khoản vay. Các biện pháp này nhằm xây dựng lại niềm tin của người tiêu dùng và ổn định thị trường. Bộ Tài chính cũng đang làm việc để cải thiện khung pháp lý, giúp thị trường hoạt động theo hướng chất lượng hơn, minh bạch và bền vững hơn.

Yêu cầu về tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu đối với bảo hiểm phi nhân thọ hoặc tái bảo hiểm là giá trị lớn hơn trong hai giá trị: 25% tổng phí bảo hiểm thực tế giữ lại tại thời điểm xác định tỷ lệ an toàn vốn hoặc 12,5% tổng phí bảo hiểm gốc cộng phí tái bảo hiểm tại thời điểm xác định tỷ lệ an toàn vốn. Đối với bảo hiểm nhân thọ và sức khỏe, các yêu cầu phức tạp hơn tùy thuộc vào loại hợp đồng và thời hạn.

Rủi Ro Thiên Tai và Biến Đổi Khí Hậu

Việt Nam đang đối mặt với nguy cơ gia tăng từ thiên tai, bao gồm lũ lụt, bão và lở đất, tạo ra nhu cầu tăng cao đối với bảo hiểm thiên tai tự nhiên (Nat-cat). Bộ Công an báo cáo 3.922 vụ cháy từ tháng 9/2023 đến tháng 9/2024, gây thiệt hại 1,2 tỷ USD. Bão Yagi đã tác động mạnh đến kết quả kinh doanh của các công ty bảo hiểm, điển hình như Bảo Minh phải điều chỉnh giảm đáng kể kế hoạch lợi nhuận. Các sự kiện thời tiết khắc nghiệt như vậy đang thúc đẩy nhu cầu bảo hiểm tài sản và tạo ra cơ hội tăng trưởng cho phân khúc này.

Cân Nhắc Đầu Tư

Tiêu Chí Lọc Cổ Phiếu

Các nhà đầu tư nên tập trung vào những công ty có kỷ luật bảo lãnh mạnh mẽ với tỷ lệ kết hợp thấp, tỷ lệ an toàn vốn cao, và cơ cấu phí bảo hiểm định kỳ tốt. Bảo Việt nổi bật với chính sách cổ tức ổn định được hỗ trợ bởi dòng tiền tự do mạnh mẽ, đã chi trả hơn 13.100 tỷ VND cổ tức từ khi cổ phần hóa. Các công ty cần thể hiện khả năng chống chịu với biến động lãi suất, đặc biệt quan trọng đối với danh mục đầu tư trọng tâm trái phiếu.

Trong bối cảnh thị trường khó khăn, những công ty có thể duy trì tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận như Bảo Việt với mức tăng trưởng lợi nhuận 16,6% năm 2024 đặc biệt đáng chú ý. Khả năng diversification rủi ro thông qua hoạt động trên nhiều phân khúc bảo hiểm cũng là yếu tố quan trọng, như Bảo Việt hoạt động hiệu quả ở cả bảo hiểm nhân thọ và phi nhân thọ.

Thời Điểm Đầu Tư Theo Ngành

Bảo hiểm nhân thọ hưởng lợi từ xu hướng tăng lãi suất và những thay đổi nhân khẩu học dài hạn, mặc dù hiện đang trải qua giai đoạn điều chỉnh với dự báo giảm 1,3% năm 2025. Tuy nhiên, triển vọng phục hồi từ năm 2026 được hỗ trợ bởi dân số già hóa, tỷ lệ thâm nhập bảo hiểm thấp, thu nhập hộ gia đình tăng, và cải cách quy định. Bảo hiểm phi nhân thọ có tính chu kỳ cao hơn và nhạy cảm với các mô hình thời tiết/khí hậu, nhưng đang cho thấy sự phục hồi tích cực với mức tăng trưởng 10,21% năm 2024.

Bảo hiểm tai nạn cá nhân và sức khỏe (PA&H) dẫn đầu thị trường với 35,0% thị phần GWP năm 2023 và dự kiến tăng trưởng CAGR 7,5% trong giai đoạn 2023-28. Chi phí điều trị y tế tăng cao, nhu cầu chăm sóc sức khỏe chất lượng và lạm phát đang thúc đẩy giá phí bảo hiểm sức khỏe tăng. Bảo hiểm tài sản dự kiến tăng trưởng CAGR 11,2% từ nay đến 2029, được thúc đẩy bởi nhu cầu tăng cao đối với bảo hiểm thiên tai.

Kết Luận

Thị trường bảo hiểm Việt Nam đang ở giai đoạn chuyển tiếp quan trọng với những cơ hội đầu tư hấp dẫn dài hạn mặc dù đang đối mặt với thách thức ngắn hạn. Tỷ lệ thâm nhập bảo hiểm thấp chỉ 2,3-2,8% GDP so với trung bình khu vực 3,35% cho thấy tiềm năng tăng trưởng đáng kể. Dân số già hóa, thu nhập tăng, và quá trình số hóa đang tạo ra những động lực tăng trưởng mạnh mẽ.

Các nhà đầu tư nên tập trung vào những công ty có vị thế thị trường mạnh, kỷ luật bảo lãnh tốt, và khả năng thích nghi với môi trường quy định mới. Bảo Việt Holdings nổi bật với hiệu quả kinh doanh xuất sắc ở cả hai phân khúc chính, chính sách cổ tức ổn định, và vị thế dẫn đầu thị trường. PVI với sự hỗ trợ từ đối tác quốc tế Talanx và vị trí số một trong bảo hiểm phi nhân thọ cũng đáng chú ý.

Triển vọng trung hạn tích cực với dự báo thị trường bảo hiểm phi nhân thọ tăng trưởng CAGR 6,7% đến năm 2028 và thị trường tái bảo hiểm tăng trưởng CAGR 5,1% đến năm 2033. Tuy nhiên, nhà đầu tư cần theo dõi chặt chẽ các rủi ro từ thiên tai, thay đổi quy định, và sự phục hồi của phân khúc bảo hiểm nhân thọ trong năm 2025.