Bán lẻ

Ngành bán lẻ Việt Nam đang mở ra nhiều cơ hội đầu tư hấp dẫn nhờ nền tảng kinh tế vững chắc và hành vi tiêu dùng không ngừng phát triển. Tổng quy mô thị trường đạt 298,2 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến tăng trưởng kép hằng năm (CAGR) ở mức 12–13,6% đến năm 2029. Động lực chính đến từ dân số trẻ, thu nhập khả dụng tăng, và quá trình chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ. Các chủ đề đầu tư nổi bật bao gồm mở rộng mô hình bán lẻ hiện đại, thương mại điện tử tăng trưởng từ 7,5% lên 9% tổng doanh thu, và cơ hội cải thiện biên lợi nhuận khi doanh nghiệp tối ưu mạng lưới cửa hàng và áp dụng chiến lược đa kênh. Tuy nhiên, nhà đầu tư cần lưu ý đến rủi ro lạm phát, biến động chuỗi cung ứng và tâm lý tiêu dùng thiếu ổn định, khi đánh giá các doanh nghiệp dẫn đầu như Mobile World Group (MWG), FPT Retail (FRT), và các hệ thống bán lẻ hợp tác xã đang mở rộng trên cả thành thị và nông thôn.

Tổng quan ngành

Ngành bán lẻ Việt Nam trải dài từ chợ truyền thống đến mô hình đa kênh hiện đại. Lĩnh vực này đóng góp lớn vào nền kinh tế, với nhóm thực phẩm – lương thực chiếm hơn 1,4 triệu tỷ đồng vào năm 2022. Các kênh hiện đại như cửa hàng tiện lợi, siêu thị, trung tâm thương mại đang mở rộng mạnh ở đô thị, nơi người tiêu dùng ưu tiên trải nghiệm mua sắm quy chuẩn.

Sự chuyển dịch từ chợ truyền thống sang bán lẻ hiện đại phản ánh quá trình phát triển kinh tế và thay đổi thị hiếu. Dù chợ và cửa hàng nhỏ lẻ vẫn chiếm thị phần lớn, các mô hình hiện đại đang tăng dần nhờ tính tiện lợi, đa dạng sản phẩm, và trải nghiệm nâng cao. Cơ hội đang mở ra cho những doanh nghiệp biết kết nối thương mại truyền thống và hiện đại qua chiến lược đa kênh.

Trung tâm thương mại khu vực và cộng đồng thống trị tại TP.HCM, Hà Nội – thường gồm 50–100 cửa hàng với diện tích cho thuê từ 10.000–30.000m². Nhiều dự án tích hợp với khu dân cư, thể hiện xu hướng phát triển đa chức năng tại Việt Nam. Những trung tâm thương mại hạng A với lượng khách ổn định, cơ cấu thuê tốt và quản lý chuyên nghiệp chiếm khoảng 50% diện tích bán lẻ cho thuê tại TP.HCM.

Doanh nghiệp nước ngoài ngày càng hiện diện nhiều hơn, mang theo công nghệ bán lẻ tiên tiến, hạ tầng chuỗi cung ứng cải thiện, và tạo áp lực cạnh tranh buộc doanh nghiệp nội địa nâng cao giá trị. Các thương hiệu quốc tế đầu tư vào nhiều mô hình từ cửa hàng vật lý đến nền tảng online, góp phần tạo việc làm và phát triển cơ sở hạ tầng trên toàn quốc.

Chỉ số thị trường chính

Tổng doanh thu bán lẻ duy trì đà tăng trưởng ổn định, với mức tăng 9,9% trong 4 tháng đầu năm 2025, đạt 2,28 triệu tỷ đồng (~87,3 tỷ USD). Đây là mức tăng mạnh hơn so với 9% của năm 2024, phản ánh nhu cầu tiêu dùng phục hồi nhờ chính sách hỗ trợ và đà tăng trưởng kinh tế. Doanh thu bán lẻ tháng 4/2025 đạt 582,1 nghìn tỷ đồng (~22,3 tỷ USD), tăng mạnh trong các dịp lễ và nhờ lượng khách quốc tế gia tăng.

Tỷ lệ thâm nhập thương mại điện tử đạt 9% tổng doanh thu bán lẻ năm 2024, so với 7,5% các giai đoạn trước đó. Việt Nam nằm trong nhóm 10 thị trường TMĐT tăng trưởng nhanh nhất toàn cầu. Kinh tế số chiếm khoảng hai phần ba hoạt động chuyển đổi số tổng thể. Hành vi tiêu dùng cho thấy 78% người dùng internet mua hàng trực tuyến, củng cố đà tăng của TMĐT.

Du lịch phục hồi có ảnh hưởng lớn đến ngành bán lẻ. Việt Nam đón 7,67 triệu lượt khách quốc tế trong 4 tháng đầu năm 2025, tăng 23,8% so với cùng kỳ. Doanh thu dịch vụ lưu trú và ăn uống đạt 270,6 nghìn tỷ đồng (~10,36 tỷ USD), tăng 14,9%. Doanh thu dịch vụ du lịch lữ hành đạt 30,4 nghìn tỷ đồng (~1,16 tỷ USD), tăng 24,5%.

Chỉ số niềm tin tiêu dùng đạt 51 điểm vào tháng 1/2024, cho thấy tâm lý lạc quan thận trọng. Mối lo ngại lớn nhất vẫn là lạm phát, với 63% người tiêu dùng xem đây là rủi ro hàng đầu. Tuy nhiên, chiến lược điều hành giá của Chính phủ đang giúp kiểm soát CPI. Các khu vực tăng trưởng bán lẻ nổi bật gồm: Quảng Ninh (9,7%), Hải Phòng (9,6%), Cần Thơ (7,8%), Đà Nẵng (7,2%), Hà Nội (6,6%), TP.HCM (5,2%).

Chỉ số đặc thù ngành bán lẻ

Tăng trưởng doanh thu trên cùng một cửa hàng (SSSG) khác biệt đáng kể giữa các mô hình. MWG đạt mức tăng 15%/năm/cửa hàng nhờ chiến lược đóng cửa các điểm hoạt động kém và tái phân bổ nguồn lực. Cụ thể, công ty đã đóng 74 cửa hàng Thế Giới Di Động và 18 cửa hàng Điện Máy Xanh nhưng vẫn duy trì mức tăng doanh thu tổng 10%.

Quản trị hàng tồn kho được cải thiện, giúp doanh nghiệp phản ứng linh hoạt hơn với thay đổi thị hiếu và biến động chuỗi cung ứng. FPT Retail dự báo chuỗi Long Châu sẽ tăng trưởng 20%/năm đến năm 2028, nhờ mở rộng hệ thống và tăng trưởng doanh số cùng cửa hàng (SSSG) khoảng 8% trong 2024–2025.

Các chuỗi lớn tiếp tục mở rộng, như Saigon Co.op mở thêm 13 cửa hàng trong tháng 7/2023, nâng tổng số Co.op Food lên 571. Mỗi cửa hàng cung ứng 4.000–6.000 mặt hàng, từ thực phẩm tươi sống, thực phẩm chế biến, đến mỹ phẩm, đồ gia dụng, nông sản có nguồn gốc minh bạch.

Giá trị giỏ hàng và chi phí thu hút khách hàng có sự chênh lệch giữa các mô hình. Cửa hàng tiện lợi và siêu thị được hưởng lợi từ tần suất mua sắm cao hơn do người tiêu dùng chuyển dịch khỏi chợ truyền thống. Kênh online có tỷ lệ chuyển đổi mạnh, các nền tảng lớn ghi nhận lượng giao dịch và quy mô khách hàng tăng mạnh.

Chỉ số tài chính trong phân tích cổ phiếu

Chỉ số phổ quát

Chỉ số lợi nhuận giữa các doanh nghiệp bán lẻ niêm yết cho thấy sự khác biệt đáng kể, phản ánh mô hình kinh doanh và chiến lược thị trường riêng biệt. MWG dự báo lợi nhuận ròng sẽ phục hồi mạnh trong năm tài chính 2024 (tăng gấp 25,4 lần), sau các đợt tái cấu trúc. Biên lợi nhuận gộp cải thiện nhờ tối ưu vận hành và chuyển dịch cơ cấu sản phẩm – nhất là các mặt hàng điện tử biên cao.

FPT Retail thể hiện hiệu quả lợi nhuận phân mảnh. Mảng dược (Long Châu) tăng trưởng mạnh với biên lợi nhuận gộp đạt 23,1%, so với mức 22,4% trước đó. Trong khi đó, mảng FPT Shop chịu áp lực từ cạnh tranh giá trong ngành ICT. Long Châu kỳ vọng tăng trưởng lợi nhuận ròng trung bình 46%/năm đến 2028, nhờ quy mô lớn hơn và tối ưu vận hành.

Tỷ lệ đòn bẩy ở mức kiểm soát được, khi các doanh nghiệp cân bằng tài trợ mở rộng và khả năng trả nợ. Ngành bán lẻ có dòng tiền ổn định và hệ thống tài trợ hàng tồn kho giúp duy trì vốn lưu động mà không phụ thuộc nhiều vào nợ.

Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ (ROE) biến động tùy theo mô hình. Doanh nghiệp có chiến lược đa kênh hiệu quả và tăng trưởng doanh số cùng cửa hàng sẽ có tỷ suất cao hơn nhóm gặp khó trong chuyển đổi mô hình hoặc cạnh tranh.

Chỉ số đặc thù ngành

Tăng trưởng doanh số cùng cửa hàng là chỉ số then chốt. MWG dự báo TGDD và DMX sẽ tăng trưởng lần lượt 5,5% và 1,6% trong 2025, nhờ phục hồi nhu cầu hàng không thiết yếu và thu nhập cải thiện. Đây là dấu hiệu quản trị hiệu quả sau giai đoạn tái cơ cấu.

Tỷ lệ quay vòng hàng tồn kho cải thiện khi các doanh nghiệp tối ưu danh mục sản phẩm và chuỗi cung ứng. FPT Retail dự kiến tăng biên lợi nhuận FPT Shop qua việc đẩy mạnh laptop biên cao và giảm tỷ trọng iPhone từ 45% xuống 40% tổng ICT đến năm 2025.

Doanh thu trên mỗi mét vuông cho thấy hiệu suất vận hành của cửa hàng. Các trung tâm thương mại hạng A tại TP.HCM, Hà Nội có năng suất cao hơn do vị trí, cơ cấu thuê và quản lý tốt. Các thành phố lớn có diện tích bán lẻ bình quân đầu người thấp nhất khu vực Đông Nam Á – còn dư địa mở rộng.

Chi phí thu hút khách hàng và giá trị vòng đời khách hàng ngày càng quan trọng khi doanh nghiệp đầu tư vào năng lực số và chương trình khách hàng thân thiết. Các nền tảng TMĐT lớn có đơn vị kinh tế tốt với tỷ lệ giữ khách và tăng trưởng doanh thu cao.

Cạnh tranh trong ngành

Thị trường bán lẻ Việt Nam là sự pha trộn giữa các doanh nghiệp nội địa dẫn đầu, đối thủ khu vực và các nhà bán lẻ quốc tế tham gia nhiều phân khúc khác nhau.

Mobile World Group (MWG) đang dẫn đầu thị trường điện tử tiêu dùng với hai chuỗi TGDD và DMX. Đồng thời, họ đang mở rộng sang lĩnh vực bán lẻ chăm sóc sức khỏe với chuỗi Mediworld. Chiến lược tái cấu trúc của công ty tập trung vào tăng năng suất mỗi cửa hàng thay vì mở rộng số lượng, phản ánh sự trưởng thành của thị trường ở các ngành hàng cốt lõi.

FPT Retail (FRT) hoạt động ở cả hai phân khúc: thiết bị điện tử và dược phẩm. Trong đó, chuỗi Long Châu là động lực tăng trưởng chính với tốc độ mở rộng mạnh và chiếm lĩnh thị phần trong thị trường bán lẻ dược còn phân mảnh. Năm 2022, Long Châu mở khoảng 600 cửa hàng và dự kiến thêm 550 cửa hàng mới trong năm 2023. Mảng FPT Shop duy trì vị thế trong ngành ICT nhưng đối mặt với áp lực biên lợi nhuận do cạnh tranh giá và tính đồng nhất sản phẩm.

Saigon Co.op là đại diện mô hình hợp tác xã với mạng lưới rộng lớn trong lĩnh vực thực phẩm và cửa hàng tiện lợi. Chuỗi Co.op Food đạt 571 cửa hàng vào giữa năm 2023, tập trung vào thực phẩm tươi, hàng gia dụng và các sản phẩm thiết yếu – ưu tiên minh bạch chuỗi cung ứng và chứng nhận an toàn vệ sinh thực phẩm. Công ty triển khai đồng thời các mô hình Co.op Food và Co.op Smile để tiếp cận các phân khúc khách hàng khác nhau.

Cạnh tranh thương mại điện tử ngày càng khốc liệt giữa các nền tảng lớn như Shopee, Lazada, TikTok Shop, Tiki, và Sendo – với doanh số cộng dồn 318,9 nghìn tỷ đồng (~12,54 tỷ USD) trong năm 2024. Các nền tảng cạnh tranh về năng lực logistics, lựa chọn sản phẩm, giá cả và trải nghiệm khách hàng, đồng thời đầu tư mạnh vào công nghệ và phát triển hệ sinh thái nhà bán hàng.

Các nhà bán lẻ quốc tế tiếp tục mở rộng hiện diện, mang đến mô hình kinh doanh tiên tiến, năng lực chuỗi cung ứng và áp lực cạnh tranh rõ nét. Các thương hiệu như Titan (Tata Group) đã ra mắt cửa hàng đồng hồ tại các trung tâm thương mại lớn ở Việt Nam. Các thương hiệu đã có mặt như H&M, Louis Vuitton, AEON đang tiếp tục mở rộng, giúp nâng tầm dịch vụ ngành bán lẻ nội địa.

Rủi ro pháp lý và vĩ mô

Ngành bán lẻ Việt Nam phải đối mặt với nhiều rủi ro pháp lý và vĩ mô mà nhà đầu tư cần cân nhắc:

• Chính sách thuế nhập khẩu và thương mại quốc tế ảnh hưởng đến doanh nghiệp phụ thuộc hàng nhập khẩu, nhất là ở lĩnh vực điện tử, thời trang và hàng tiêu dùng. Các thay đổi về chính sách, tranh chấp thương mại hoặc căng thẳng khu vực có thể làm gián đoạn chuỗi cung ứng và cản trở tiếp cận thị trường.

• Chi phí lao động và thay đổi luật lao động là thách thức lớn với các doanh nghiệp sử dụng nhiều nhân công. Việc tăng lương cơ sở từ tháng 7/2024 vừa nâng sức mua của người dân nhưng cũng làm tăng chi phí vận hành. Các doanh nghiệp cần cân bằng giữa duy trì nhân lực và quản trị chi phí.

• Biến động tỷ giá tác động đến biên lợi nhuận của các doanh nghiệp nhập khẩu nhiều. Sự ổn định của đồng Việt Nam so với các đồng tiền chính có ảnh hưởng lớn đến chi phí đầu vào và giá bán, đặc biệt trong các nhóm hàng như điện tử, thời trang và hàng gia dụng.

• Quy định về quyền riêng tư dữ liệu ảnh hưởng mạnh đến hoạt động TMĐT và hệ thống quản trị quan hệ khách hàng. Doanh nghiệp cần đầu tư vào hạ tầng tuân thủ khi các yêu cầu về thu thập, lưu trữ và xử lý dữ liệu ngày càng chặt chẽ.

• Kiểm soát giá hàng thiết yếu có thể hạn chế khả năng định giá trong bối cảnh lạm phát. Các doanh nghiệp cần điều chỉnh chiến lược vận hành để đáp ứng yêu cầu điều tiết giá mà vẫn đảm bảo lợi nhuận.

Chiến lược đầu tư và tiêu chí lựa chọn cổ phiếu

Tiêu chí lựa chọn cổ phiếu

Đầu tư hiệu quả vào ngành bán lẻ đòi hỏi tập trung vào doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh bền vững và năng lực vận hành vượt trội:

• Tăng trưởng SSSG bền vững thể hiện năng lực giữ chân khách hàng, tối ưu danh mục sản phẩm và mở rộng thị phần trong hệ thống hiện hữu.

• Tỷ lệ hao hụt hàng tồn kho thấp và vòng quay hàng hóa cao, phản ánh năng lực dự báo nhu cầu và quản trị danh mục hiệu quả – đặc biệt trong các ngành hàng có chu kỳ ngắn như thời trang và điện tử.

• Khả năng mở rộng quy mô thông qua mạng lưới cửa hàng hoặc hạ tầng logistics là yếu tố sống còn trong bối cảnh đô thị hóa và mở rộng về tỉnh.

• Chiến lược đa kênh cân bằng, không lệ thuộc quá mức vào khuyến mãi, thể hiện vị thế cạnh tranh và biên lợi nhuận bền vững. Khả năng tích hợp online–offline, khai thác dữ liệu khách hàng sẽ là yếu tố phân biệt giữa các doanh nghiệp.

• Khả năng tạo dòng tiền tự do (free cash flow) và lịch sử chi trả cổ tức giúp đánh giá sự bền vững của mô hình kinh doanh và kỷ luật phân bổ vốn của ban lãnh đạo.

Thời điểm đầu tư

• Chu kỳ tiêu dùng và lạm phát ảnh hưởng rõ rệt đến hiệu quả đầu tư. Trong giai đoạn bất ổn, TMĐT thường nổi bật nhờ tính tiện lợi và khả năng so sánh giá.

• Thời vụ tiêu dùng, như Tết Nguyên đán và các sự kiện như Black Friday, là các thời điểm doanh thu đột biến – nhà đầu tư nên theo dõi kỹ báo cáo quý và các điều chỉnh dự báo trong những giai đoạn này.

• Chu kỳ lãi suất và chính sách tài khóa ảnh hưởng đến sức mua của người dân và chi phí vốn của doanh nghiệp. Các đợt điều chỉnh VAT hay lương cơ sở là tín hiệu quan trọng về tiêu dùng và lợi nhuận.

• Thời điểm mở rộng thị trường hoặc ra mắt mô hình mới cần được cân nhắc kỹ lưỡng về độ cạnh tranh, quy định pháp lý và mức độ sẵn sàng của người tiêu dùng.

Phụ lục: Định nghĩa chỉ số hiệu quả

• Same-Store Sales Growth (SSSG): Tỷ lệ tăng trưởng doanh thu tại các cửa hàng đã hoạt động từ 12 tháng trở lên, loại trừ ảnh hưởng từ mở mới hoặc đóng cửa. Phản ánh tăng trưởng hữu cơ và xu hướng thị phần.

• Vòng quay hàng tồn kho (Inventory Turnover): Chi phí hàng bán chia cho giá trị tồn kho trung bình. Cao hơn cho thấy hiệu quả bán hàng và kiểm soát tồn kho tốt.

• GMROI (Lợi nhuận gộp trên đầu tư hàng tồn kho): Lợi nhuận gộp chia cho giá trị tồn kho bình quân. Kết hợp cả hiệu suất hàng hóa và hiệu quả đầu tư tồn kho.

• Chi phí thu hút khách hàng (CAC): Tổng chi phí tiếp thị chia cho số lượng khách hàng mới trong kỳ. CAC thấp hơn LTV cho thấy hiệu quả chi tiêu và mô hình bền vững.

• Lifetime Value (LTV): Giá trị dòng tiền dự kiến từ một khách hàng trong suốt vòng đời. LTV cao hơn CAC thể hiện khả năng sinh lợi dài hạn của mối quan hệ khách hàng.

Tổng quan doanh nghiệp niêm yết chính