Hợp đồng phái sinh là công cụ tài chính dựa trên tài sản cơ sở, giúp nhà đầu tư bảo vệ rủi ro và đầu cơ lợi nhuận từ biến động giá.
Nội dung
Khái niệm hợp đồng phái sinh
Hợp đồng phái sinh là một loại công cụ tài chính mà giá trị của nó phụ thuộc vào giá của một tài sản cơ sở (chẳng hạn như cổ phiếu, chỉ số, trái phiếu, hàng hóa, hoặc tiền tệ). Hợp đồng phái sinh cho phép nhà đầu tư thỏa thuận mua hoặc bán tài sản cơ sở tại một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá đã được xác định trước.
Ví dụ phổ biến về hợp đồng phái sinh trên thị trường Việt Nam bao gồm hợp đồng tương lai (futures) và quyền chọn (options). Tại Việt Nam, hợp đồng tương lai chỉ số VN30 là một sản phẩm phái sinh phổ biến được nhiều nhà đầu tư sử dụng.
Các loại hợp đồng phái sinh
Hợp đồng tương lai (Futures): Đây là loại hợp đồng mà hai bên cam kết mua hoặc bán một tài sản cơ sở (chẳng hạn như chỉ số VN30) tại một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá đã thỏa thuận. Hợp đồng tương lai thường được giao dịch trên các sàn chứng khoán và được chuẩn hóa về kỳ hạn, số lượng.
Hợp đồng quyền chọn (Options): Người mua quyền chọn có quyền, nhưng không bắt buộc, mua hoặc bán tài sản cơ sở với một mức giá cụ thể vào hoặc trước một thời hạn nhất định. Quyền chọn bao gồm quyền chọn mua (call option) và quyền chọn bán (put option).
Lợi ích của việc giao dịch hợp đồng phái sinh
Phòng ngừa rủi ro (Hedging): Một trong những lợi ích lớn nhất của phái sinh là giúp nhà đầu tư bảo vệ danh mục đầu tư của mình khỏi những biến động giá bất ngờ trên thị trường cơ sở. Bằng cách nắm giữ các hợp đồng phái sinh, nhà đầu tư có thể giảm thiểu rủi ro về giá của tài sản cơ sở.
Tính linh hoạt và đòn bẩy tài chính: Hợp đồng phái sinh thường yêu cầu số vốn đầu tư nhỏ hơn so với việc mua trực tiếp tài sản cơ sở, tạo cơ hội cho nhà đầu tư thu được lợi nhuận lớn từ biến động giá nhỏ nhờ vào đòn bẩy tài chính.
Đầu cơ lợi nhuận: Nhà đầu tư có thể sử dụng hợp đồng phái sinh để đầu cơ dựa trên dự đoán của họ về sự tăng hoặc giảm giá của tài sản cơ sở, từ đó có thể thu lợi nhuận nếu dự đoán chính xác.
Một điểm vượt trội của hợp đồng tương lai VN30 so với giao dịch cổ phiếu thông thường là không bị giới hạn bởi quy tắc T+2.5. Trong giao dịch cổ phiếu cơ sở tại Việt Nam, sau khi mua cổ phiếu, nhà đầu tư phải đợi 2,5 ngày (T+2.5) để cổ phiếu về tài khoản mới có thể bán ra. Điều này có thể gây ra rủi ro khi thị trường biến động mạnh trong thời gian chờ cổ phiếu về tài khoản. Tuy nhiên, đối với hợp đồng tương lai VN30, nhà đầu tư có thể mua và bán ngay lập tức trong cùng một phiên giao dịch. Khả năng giao dịch hai chiều này (có thể bán khống trước và mua lại sau) giúp nhà đầu tư linh hoạt hơn, đồng thời tạo ra cơ hội kiếm lợi nhuận cả khi thị trường đi lên hoặc đi xuống.
(Lưu ý rằng hợp đồng phái sinh của VN30 thật ra không rẻ và đòi hỏi khoản vốn không nhỏ)
Rủi ro khi giao dịch hợp đồng phái sinh
Rủi ro biến động lớn: Thị trường phái sinh có thể biến động mạnh do tác động từ các sự kiện lớn hoặc sự thao túng giá của những nhà đầu tư lớn. Điều này đòi hỏi nhà đầu tư cần có kiến thức vững vàng và quản lý rủi ro chặt chẽ.
Rủi ro đòn bẩy: Mặc dù đòn bẩy có thể giúp nhà đầu tư tăng lợi nhuận, nhưng nó cũng làm tăng nguy cơ thua lỗ. Khi thị trường đi ngược lại với dự đoán, nhà đầu tư có thể mất nhiều hơn số tiền họ đã bỏ ra ban đầu.
Làm thế nào để bắt đầu giao dịch hợp đồng phái sinh tại Việt Nam?
Mở tài khoản chứng khoán phái sinh: Nhà đầu tư cần mở một tài khoản giao dịch phái sinh tại các công ty chứng khoán được cấp phép, chẳng hạn như VPS, VNDirect, SSI, hoặc HSC.
Nghiên cứu và theo dõi thị trường: Trước khi tham gia giao dịch, nhà đầu tư cần nắm vững kiến thức về thị trường, bao gồm cách hoạt động của hợp đồng tương lai VN30 và cách tính toán lãi/lỗ.
Thực hiện chiến lược quản lý rủi ro: Đặt ra các giới hạn cho việc thua lỗ và sử dụng các chiến lược quản lý rủi ro như đặt lệnh dừng lỗ để bảo vệ vốn.
Hợp đồng phái sinh là một công cụ hữu ích cho các nhà đầu tư muốn bảo vệ tài sản của mình hoặc tìm kiếm cơ hội đầu cơ lợi nhuận từ các biến động trên thị trường. Tuy nhiên, chúng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt là khi nhà đầu tư sử dụng đòn bẩy tài chính mà không có kế hoạch quản lý rủi ro hiệu quả. Đối với nhà đầu tư mới, việc tìm hiểu kỹ về thị trường và bắt đầu với những bước đi thận trọng là điều cần thiết để đạt được hiệu quả trong việc đầu tư phái sinh.
