Làm gì khi thị trường đảo chiều giảm mạnh?

Bạn đã có kế hoạch chưa?

Trong những đợt giảm mạnh, nhà đầu tư nhỏ lẻ thường không thua vì cổ phiếu xấu, mà thua vì không có kế hoạch. Không điểm dừng lỗ, không giới hạn rủi ro, không phân loại danh mục – tất cả tạo nên một vòng xoáy cảm xúc và hành động thiếu kiểm soát.

📉 Case Study 1 – Tháng 4/2018: VN-Index rơi từ 1.200 về 890 chỉ sau 3 tháng
Rất nhiều nhà đầu tư cá nhân lỗ 30–50% do không đặt stoploss, tiếp tục trung bình giá, giữ cổ phiếu đầu cơ như FLC, HAI, QCG – trong khi nhóm cổ phiếu cơ bản như FPT, VNM chỉ điều chỉnh 10–15%.

Không bán tháo, nhưng nhất định phải cắt lỗ nếu vi phạm kỷ luật

“Không bán tháo” nghĩa là không phản ứng cảm tính.
“Cắt lỗ đúng điểm” nghĩa là giữ được vốn và sự chủ động.

Khi thị trường giảm, giữ bình tĩnh là đúng – nhưng không thể giữ cổ phiếu nếu đã vi phạm mức dừng lỗ (stoploss). Việc bám chặt hy vọng hồi phục trong thị trường đang xuống chính là lý do khiến nhỏ lẻ mất vốn nhanh chóng.

📉 Case Study 2 – Giai đoạn COVID-19 tháng 3/2020:
Nhà đầu tư cắt lỗ sớm ở VNM, MWG khi mất MA200, đã có tiền mặt để mua lại khi thị trường bật lên từ đáy. Trong khi người “ôm lỗ” DIG, TNI, HVG không còn khả năng xoay trở và bỏ lỡ sóng hồi mạnh sau đó.

Bảng so sánh hậu quả khi không cắt lỗ đúng điểm

Ghi chú:

• Các cổ phiếu trên đều từng tăng nóng, sau đó rơi mạnh trong giai đoạn 2022–2023.

• Nếu tuân thủ stoploss ở mức 10–13%, nhà đầu tư có thể:

  • Giảm thiểu thiệt hại

  • Bảo toàn vốn

  • Có cơ hội mua lại ở vùng giá thấp hơn

  • Không bị kẹt vốn trong cổ phiếu "mất trend"

• Tuyệt đối không đặt niềm tin vào bất cứ cổ phiếu nào. Trong thị trường tài chính, đặc biệt là ở thị trường mới nổi như Việt Nam, điều gì cũng có thể xảy ra.

Kết luận từ bảng ví dụ:

"Giữ lỗ lớn vì hy vọng phục hồi, khác nào cắm neo vào con tàu đang chìm."
Trong khi đó, nhà đầu tư kỷ luật có thể quay lại thị trường với lợi thế tâm lý, vốn và thời gian.

Kế hoạch hành động khẩn cấp nếu bạn chưa có chiến lược

Nếu bạn chưa từng lập kế hoạch đầu tư, thì thời điểm thị trường đảo chiều chính là lúc bắt buộc phải dừng lại và lập kế hoạch ngay, dựa trên con số và kịch bản cụ thể:

1. Đánh giá lại danh mục

Lập bảng như sau:

Phân loại:

• Giữ nếu cổ phiếu còn mạnh hơn thị trường.

• Cắt nếu đã gãy trend, vi phạm stoploss, hoặc yếu hơn chỉ số chung.

• Theo dõi nếu chưa vi phạm hỗ trợ lớn.

2. Xác định giới hạn rủi ro

• Tổng vốn hiện tại: 500 triệu

• Đang lỗ: 50 triệu (10%)

• Giới hạn lỗ tối đa toàn danh mục: 15–20%
  ➡️ Cần cắt bớt để giữ tiền mặt, tránh trượt sâu hơn.

3. Kịch bản thị trường – Hành động cụ thể

Hãy bình tĩnh ngồi xuống và lên kịch bản cho thị trường để có hành động cụ thể

4. Nguyên tắc giao dịch sau cú rơi

• Không trung bình giá cổ phiếu đang giảm

• Không “ôm hy vọng” cổ phiếu đầu cơ

• Chỉ giải ngân khi thị trường xác lập đáy kỹ thuật rõ ràng

• Luôn có stoploss cho từng mã và cả danh mục

Tái cấu trúc tư duy: Đầu tư là quản trị rủi ro, không phải “giữ niềm tin”

Một danh mục tốt không phải là nơi bạn giữ những cổ phiếu bạn thích.
Nó là nơi bạn giữ những cổ phiếu đang hoạt động hiệu quả nhất trong điều kiện thị trường hiện tại.

📉 Case Study 3 – Giai đoạn 2022–2023:
Nhà đầu tư nhỏ lẻ “ôm” cổ phiếu bất động sản như CEO, DIG, NLG từ đỉnh không chịu cắt lỗ – dù đã lỗ hơn 50% – vì kỳ vọng “chính sách sẽ cứu”. Trong khi nhà đầu tư kỷ luật đã chuyển vốn sang nhóm điện, hóa chất, thép, phục hồi nhanh trong chu kỳ mới.

Kết luận

“Không biết làm gì khi thị trường giảm chính là dấu hiệu bạn chưa chuẩn bị để đầu tư nghiêm túc.”

Thị trường đảo chiều không phải là dấu chấm hết. Nó là thời điểm buộc bạn phải nâng cấp tư duy, kiểm soát cảm xúc, và chuyển từ trạng thái bị động sang chủ động.

Hãy lập kế hoạch ngay hôm nay:
Bằng con số. Bằng kịch bản. Bằng kỷ luật.
Và bằng một tâm thế vững vàng.

Để kết thúc bài viết, chúng tôi xin giới thiệu với bạn cuốn sách gối đầu của tất cả các Traders huyền thoại thế giới: Trading in the Zone của Mark Doughlas. Các bạn có thể đọc phần tóm lược tổng kết về Làm chủ tâm lý giao dịch của chúng tôi.