Mỹ và Việt Nam tiến gần thỏa thuận thương mại mới

Mỹ và Việt Nam đang tiến gần đến việc hoàn tất một thỏa thuận thương mại khung, dù vẫn còn những lo ngại kéo dài về việc hàng hóa Trung Quốc được chuyển qua Việt Nam nhằm né thuế, theo các nguồn tin thân cận với cuộc đàm phán.

Đàm phán đã có tiến triển, trong đó phía Việt Nam đang tìm kiếm mức thuế trong khoảng 20% đến 25%, các nguồn tin cho biết – họ yêu cầu được giấu tên vì nội dung vẫn chưa công bố chính thức. Vào tháng 4, Tổng thống Donald Trump đã áp mức thuế 46% đối với Việt Nam, sau đó tạm dừng và thiết lập mức thuế 10% cho Hà Nội và một số đối tác thương mại khác để có thời gian đàm phán.

Thỏa thuận này dự kiến cũng sẽ bao gồm một số yêu cầu từ phía Mỹ, như: thắt chặt kiểm soát việc chuyển tải hàng hóa Trung Quốc, và gỡ bỏ các rào cản phi thuế quan, theo nguồn tin. Trước đó, phía Việt Nam từng đề xuất xóa bỏ hoàn toàn thuế quan, tăng cường kiểm soát thương mại và mở rộng mua hàng từ Mỹ.

Các chi tiết cuối cùng của khung thỏa thuận vẫn đang được hoàn thiện để đảm bảo được Tổng thống Trump phê duyệt, theo những người có liên quan. Một vòng họp kỹ thuật bổ sung sẽ diễn ra vào thứ Sáu tại Washington để giải quyết một số vấn đề kỹ thuật.

Bộ Ngoại giao Việt Nam và Nhà Trắng chưa đưa ra bình luận nào ngay sau yêu cầu phản hồi.

Việt Nam – thách thức và cơ hội cho chính quyền Trump

Ông Trump đang gặp khó khăn trong việc đạt được các thỏa thuận thương mại trước thời hạn 9/7, khi mức thuế cao hơn có thể được áp trở lại. Cho đến nay, Mỹ chỉ mới đạt được một thỏa thuận khung với Anh và một thỏa thuận đình chiến thuế với Trung Quốc. Hôm thứ Tư, ông Trump tuyên bố sẽ gửi thư đến các đối tác thương mại để thiết lập mức thuế đơn phương theo hình thức "chấp nhận hoặc từ chối" trong vòng 1–2 tuần tới.

Việt Nam là một trường hợp đặc biệt: vừa là đối tác chiến lược của Mỹ trong việc kiềm chế Trung Quốc ở châu Á, vừa là nhà cung cấp hàng tiêu dùng lớn cho thị trường Mỹ.

Việt Nam hiện là trung tâm sản xuất quan trọng cho các công ty như Nike, Gap, Lululemon, nhờ năng lực sản xuất từ áo phông, quần jeans đến giày bóng rổ. Làn sóng dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc trong thập kỷ qua đã giúp Việt Nam trở thành một trong những trung tâm sản xuất lớn nhất thế giới. Mức thuế 46% nếu được áp sẽ gây thiệt hại nặng nề, đe dọa đà bùng nổ công nghiệp của nền kinh tế phát triển nhanh hàng đầu châu Á.

Quan hệ thương mại Việt – Trung khiến Mỹ lo ngại

Tuy nhiên, mối liên kết thương mại giữa Việt Nam và Trung Quốc gần đây khiến Washington lo ngại, đặc biệt trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump khi thặng dư thương mại giữa Việt Nam và Mỹ tăng mạnh do làn sóng dịch chuyển nhà máy từ Trung Quốc.

Đại diện Thương mại Mỹ, ông Jamieson Greer, cho biết hôm thứ Năm trên Fox News rằng ông vừa tham dự một cuộc họp "rất hữu ích" với phía Việt Nam, và "chúng tôi sẽ xem liệu có thể đạt được điều gì đó hay không."

Ông nói thêm: “Các quốc gia đang đề xuất mở cửa thị trường nhiều hơn cho chúng tôi, thay đổi một số chính sách gây hại, và tùy theo thái độ của tổng thống và lãnh đạo họ, họ có thể được hưởng mức thuế đã điều chỉnh.”

Việt Nam được chính quyền Trump coi là trường hợp thử nghiệm cho khả năng đạt thỏa thuận nhanh với khu vực Đông Nam Á. Việt Nam cũng là quốc gia được Trump ghi nhận sớm thể hiện thiện chí đàm phán.

Tuy nhiên, tham vọng giảm thâm hụt thương mại với Trung Quốc và các đàm phán song song với Bắc Kinh khiến các cuộc đàm phán với Việt Nam trở nên phức tạp hơn.

Bài toán thuế và nguy cơ chuyển xuất xứ

Một số quan chức Mỹ muốn điều chỉnh mức thuế cho Việt Nam và các nước Đông Nam Á thấp hơn mức áp với Trung Quốc, nhằm khuyến khích doanh nghiệp rời Trung Quốc. Nhưng nếu thuế thấp quá, sẽ càng làm tăng thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ, và kích thích hành vi chuyển tải hàng Trung Quốc, các nguồn tin cho biết.

Mặc dù ông Trump tuyên bố hôm thứ Tư rằng Mỹ duy trì tổng cộng 55% thuế với hàng Trung Quốc, nhưng không rõ liệu con số đó có phải là mức tối thiểu không thể giảm.

Việt Nam và vấn đề xuất xứ hàng hóa

Trước lo ngại của Mỹ, Hà Nội đã tăng cường kiểm soát xuất xứ hàng hóa, nhằm xoa dịu phía Mỹ.

Cố vấn Nhà Trắng về thương mại, ông Peter Navarro, từng gọi Việt Nam là “thuộc địa của Trung Quốc” khi trả lời Fox News hồi tháng 4. Ông nói hàng Trung Quốc được đưa vào Việt Nam, dán nhãn “Made in Vietnam” rồi xuất sang Mỹ để né thuế.

Bộ trưởng Thương mại Mỹ, ông Howard Lutnick, cũng bày tỏ quan ngại tương tự: “Họ mua 90 tỷ USD hàng Trung Quốc, rồi dán nhãn và gửi sang Mỹ. Đó chỉ là một con đường trung chuyển của Trung Quốc.”

Dù vậy, ông Trump vẫn cho thấy ông sẵn sàng kết thúc một thỏa thuận, dù chưa hoàn hảo, miễn là đạt được bước tiến ban đầu và có thể tiếp tục đàm phán sau.

Doanh nghiệp Mỹ thúc ép cả hai bên đi đến thỏa thuận

Các thương hiệu lớn đã gây áp lực lên cả hai chính phủ trong những tháng qua. Nike, Adidas, Puma và các hãng giày khác đã gửi thư yêu cầu ông Trump miễn thuế cho giày dép hồi tháng 5.

Bộ Công Thương Việt Nam gần đây cũng đã làm việc với đại diện các hãng như Nike, Gap, Walmart, Levi’s,… nhằm bảo vệ chuỗi cung ứng của ngành giày dép – lĩnh vực đặc biệt dễ bị tổn thương nếu có biến động thuế, do quy mô sản xuất lớn tại Việt Nam và thiếu lựa chọn thay thế tương đương.

Theo hồ sơ quản lý, khoảng 50% giày Nike được sản xuất tại Việt Nam.

Nguồn: Bloomberg