Stablecoin và CBDC – đâu là tương lai của tiền tệ số?

Thế giới đang bước vào một kỷ nguyên mới của tiền tệ: tiền kỹ thuật số không còn là ý tưởng viễn tưởng, mà đang dần trở thành hiện thực trong túi tiền của mỗi người. Tuy nhiên, hiện có hai hướng phát triển rất khác nhau – và có thể mâu thuẫn với nhau:

• Một bên là stablecoin, do tư nhân phát hành, chạy trên blockchain.

• Bên còn lại là CBDC (Central Bank Digital Currency) – tiền kỹ thuật số do ngân hàng trung ương các quốc gia phát hành và kiểm soát.

Vậy đâu mới là tương lai thật sự của tiền số?

Stablecoin: linh hoạt, nhanh, cạnh tranh như startup

Ưu điểm:

• Nhanh chóng: Giao dịch 24/7, toàn cầu, gần như miễn phí.

• Mở: Ai cũng có thể tạo ví, không cần tài khoản ngân hàng.

• Đa dạng: Có thể dùng để thanh toán, lưu trữ giá trị, thậm chí đầu tư trái phiếu Mỹ (như USDY, BUIDL).

Nhược điểm:

• Không kiểm soát được bởi chính phủ (nếu phát hành ở nước ngoài).

• Nguy cơ mất ổn định nếu mất niềm tin (như vụ sập UST).

• Rủi ro rửa tiền, trốn thuế, chuyển tiền trái phép.

CBDC: an toàn, minh bạch – nhưng dễ bị kiểm soát quá mức

CBDC là phiên bản số của tiền mặt truyền thống, nhưng do ngân hàng trung ương phát hành, không qua trung gian.

Ưu điểm:

• Được đảm bảo bởi chính phủ – không có rủi ro “mất peg”.

• Có thể giúp kiểm soát lạm phát, chính sách tiền tệ, chống gian lận.

• Thân thiện với luật pháp, dễ tích hợp vào hệ thống tài chính quốc gia.

Nhược điểm:

• Không linh hoạt như stablecoin – thường bị giới hạn chức năng.

• Nguy cơ theo dõi người dùng quá mức (chính phủ biết bạn tiêu gì, ở đâu).

• Không cạnh tranh về tiện ích nếu triển khai chậm hoặc rườm rà.

Hai thế giới đang va chạm

• Stablecoin là thị trường mở: tư nhân cạnh tranh, sáng tạo, phát triển nhanh.

• CBDC là công cụ chính sách: nhà nước kiểm soát, chậm mà chắc.

Tại Trung Quốc, e-CNY (Nhân dân tệ số) đã triển khai mạnh nhưng người dân vẫn thích dùng WeChat Pay. Ở Mỹ, chưa có CBDC chính thức nhưng stablecoin như USDT, USDC đã có hơn 20 nghìn tỷ USD giao dịch/năm.

Các nước đang chọn hướng đi riêng

• Singapore, Hồng Kông, UAE: chấp nhận stablecoin được quản lý, đồng thời thử nghiệm CBDC nội địa.

• Châu Âu: đang thử nghiệm Digital Euro, nhưng chưa rõ thời điểm triển khai rộng rãi.

• Mỹ: tập trung siết stablecoin trước khi xem xét phát hành CBDC.

• Việt Nam: đã nghiên cứu CBDC từ năm 2021, nhưng chưa công bố thử nghiệm chính thức; stablecoin vẫn chưa được quy định rõ ràng.

Liệu cả hai có thể cùng tồn tại?

Rất có thể CBDC và stablecoin sẽ chia nhau “phân khúc”:

Tương lai là cả 2 cùng tồn tại – nếu có luật rõ ràng

Stablecoin đang đi nhanh hơn, chiếm lĩnh thị trường sớm hơn. Nhưng CBDC có “vũ khí” là luật pháp và quyền phát hành tiền.
Tương lai của tiền tệ số có thể là sự kết hợp của cả hai – nơi người dân chọn tiện ích tư nhân, nhưng chính phủ giữ vai trò quản lý và bảo vệ hệ thống.